حس معنوی و آرامش در کتابت قرآن

نظر استاد خزاعی، نسخ نویس برجسته ایرانی
نسخ نیریزی، نسخی کاملا ایرانی و سازگار با روح هنری و غنی این سرزمین است و  باید جایگزین دیگر خط‌ها شود، چه لزومی دارد که در سرزمین هنرمند ایرانی از خط عثمانی استفاده شود؟

ابوالفضل خزاعی، کاتب برجسته قرآنی و نمونه کشوری عنوان کرد که طبق بررسی محققان و خط شناسان خط نسخ، خطی است ابداع شده در اوایل قرن سوم هجری قمری به‌ دست ابن مقله شیرازی که خود ابن مقله از مفاخر ایرانی می‌باشد، خط نسخ در ابتدا خطی هم‌ پایهٔ خط کوفی بود. اما کسی به آن توجه نکرده بود و توجهات بیشتر شامل حال خط کوفی شدو...

معنی نسخ یعنی نسخه برداری یا رو نوشت‌ شده و کپی‌ شده. خط نسخ در واقع اولین خطی بود که برای تکمیل کردن نواقص و اشکالات خط کوفی و اضافه کردن اعراب و حرکات و آواها مورد توجه و اختراع قرار گرفت تا برای الفبای فارسی مناسب گردد.

اما در عصر صفوی شاهد خلق زیبایی خط نسخ کاملا ایرانی توسط استاد نیریزی هستیم، احمد بن شمس‌ الدین محمد نیریزی یا میرزا احمد نیریزی، ملقب به سلطانی از بزرگ‌ترین خوشنویسان خط نسخ و کاتبان قرآن ایرانی در سدهٔ دوازده هجری و حدودا اواخر حکومت صفوی در شهر نیریز است که با داشتن اشراف به جامعه ایرانی دست به ارتقا و ترفیع درجات خط نسخ کاملا ایرانی زد.

احمد نیریزی بانی شیوهٔ خاصی در خط نسخ شد و این شیوه لطیف و چشم نواز که در عین حال از استواری و ایستادی و محکمی خاصی برخوردار بود، مورد استقبال خوشنویسان پس از او قرار گرفت و به نسخ کاملا ایرانی و ایرانیزه شهرت یافته‌.

درست است که اصل و ریشه خط نسخ عربی می باشد، اما این ویژگی هنرمندان ایرانی هست، که هر هنری را بتوانند ایرانیزه و بومی کنند و به اوج زیبایی خود برسانند و آن را چشم نواز سازند.

و اینکه شاهد آن هستیم که احمد نیریزی به مناسبت کتابت برای شاه سلطان حسین صفوی برخی از آثارش را با عبارت «سلطانی» رقم یا امضاء می‌کرده‌ است.

احمد نیریزی به بزرگترین خوشنویس خط نسخ ایرانی شهرت دارد اما شکسته و نستعلیق را هم خوش می‌نوشته‌ است. بنده هم قبل از خط نسخ که خط حرفه‌ای قرآن است و اکنون آن را به صورت حرفه‌ای انجام می‌دهم، نستعلیق می‌نوشتم، اما فضای معنوی حاکم بر شهر مقدس قم و حضور استاد بنامی چون استاد بنی رضی موجب علاقه من به کتابت قرآن شد.

بعد از آشنایی و تسلطم بر روی خط نسخ تازه متوجه شدم که بقول شاعر:
رشته ای بر گردنــم افکنـده دوســـت
می کشد هر جـا که خاطـرخواه اوست
رشته بر گردن نه از بی مهــــری است
رشته ی عشق است و بر گردن نکوست

حالا سوالی که پیش می‌آید این است که چرا با داشتن پتانسیل زیبا و لطیفی همچون خط نسخ ایرانی، قرآن با خطوط عثمانی در کشور ایرانی کتابت شود؟ حال آنکه خط نسخ خطی نیریزی، خطی معتدل، خوانا و مبسوط است که با جامه اعراب، زیبایی آن دو چندان می‌شود.

در نسخ، حروف و کلمات چندان درشت نبوده و نسبت به یکدیگر از هم‌ اندازگی برخوردار هستند.

در این خط، کلمات در حسن همجواری به سهولت و روانی و نظم و آرامش در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در خواندن حروف و کلمات آن، هیچ دشواری و اشتباهی پیش نمی‌آید.

معرفی کوتاهی از استاد ابوالفضل خزاعی
استاد ابوالفضل خزاعی متولد 1362 و ساکن استان قم، تعلیم یافته نزد اساتیدی چون آقایان امیرخانی، بنی رضی و حسین نجفی می‌باشد که انس و الفت با قرآن، احادیث و آیات تاثیرگذاری زیادی در زندگیش داشته است.

طبق اظهارات خود: کتابت قرآن موجب آرامش عجیب می‌شود. آرامشی که از کتابت قرآن به دست می آورم غیر قابل وصف است، کسانی که کاتب قرآن و خوشنویس هستند این آرامش و حس را بیشتر درک می کنند.

کتابت قرآن به نسخ ایرانی، فرق زیادی با کتابت دیگر قرآن‌ها دارد. باید نسخ ایرانی را که دارای زیبایی خاصی است جایگزین دیگر خط‌ها همچون عثمان طاها کرد، کار کتابت بسیار مشکل است و هنرمند باید برای اینکار تربیت شده باشد تا به صورت مستمر بتواند به صورت یکنواخت این کار را انجام دهد.

استاد ابوالفضل خزاعی با اشاره به اینکه اکثر هنرمندان به سمت نستعلیق می روند اما خط نسخ نیریزی هم کاملا ایرانی است، و خط نیریزی جزو افتخارات ایرانیان در جهان است.

حال آنکه انس و الفت با قرآن، احادیث و آیات تاثیرگذاری زیادی در زندگیم داشته است. نستعلیق عروس قلم‌ها از جایگاه ویژه در سراسر جهان برخوردار است اما لطافت خط نسخ نیریزی حال و هوای دیگری در کتابت قرآن و آیه نگاری و حدیث نگاری دارد.

از سال ۸۰ کار خوشنویسی را شروع کردم و توفیقاتی را توسط عنایت حضرات معصومین(سلام‌ الله علیهم اجمعین) در این زمینه بدست آوردم.

کتابت کل قرآن کریم، ادعیه و زیارت نامه علی بن موسی الرضا(علیه السلام) از افتخاراتم است، و مهمترین عامل کتابت قرآن، علاقه، پشتکار و قطعا عنایت حضرت دوست به بنده حقیر بوده است.

ایشان در مورد خط مُحَقَّق اینگونه اظهار دارند که: «خط محقَّق» از گونه های مهم خوشنویسی اسلامی و از جمله خطوط ششگانه است که ابداع یا سامان دادن آن را باز به ابن مقله که خود ایرانی نسب بوده  است، نسبت داده‌اند و نخستین خطی است که مورد تهذیب و هندسی کردن ابن مقله قرار گرفته است.

برخی از خطاطان، خط محقق را پدر خطوط(عربی) گفته‌اند. این خط از خطوط اصیل اسلامی می‌باشد و خط ریحانی از این خط استخراج شده است.

محقَّق به معنی محکم، منظم و استوار است که این معانی بر این خط صادق است. زیرا شکل ها و حروف صحیح، کامل و واضح است و متداخل و تو در تو نیست و پیوستگی و پیچیدگی در آن دیده نمی شود. خط محقق نزدیکترین خط به خط کوفی ساده‌ است. تأثیر ذوق ایرانى در این خط کاملاً بارز است.

آثار منتشر شده توسط استاد برجسته خط نسخ و محقق:
آثار منتشر شده این هنرمند خوشنویس عبارت است از کتابت کل قرآن کریم به خط نسخ در سال ٩٠ و ٩١.
کتابت ادعیه (زیارت عاشورا –دعای کمیل – حدیث شریف کساء).
کتابت حروف خط نسخ برای تدریس در دانشگاه و برپایی نمایشگاه‌های متعدد قرآنی و...
که در پرونده هنری این هنرمند خوش ذوق دیده می‌شود. 
وی اظهار دارد که با بیان اینکه درصددم کتابت نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را انجام دهم، گفت: مسئولان باید از هنرمندان و خوشنویسان حمایت کنند و تسهیلاتی را اعطا کنند تا با فراق بال به کتابت و تولید آثار هنری بپردازند.

رتبه های کسب شده توسط استاد برجسته خط نسخ و محقق:
اخذ درجه یک هنری در سال ١٣٩٢ و حائز رتبه های نفر اول جشنواره بین المللی میرعماد سال ١٣٨٩.
نفر اول چهار دوره جشنواره بین المللی امام رضا (علیه السلام) سال های ١٣٨٧، ١٣٨٨ ، ١٣٩٠ و ١٣٩٢.
نفر اول سه دوره جشنواره ملی طلیعه ظهور سال های ١٣٨٦، ١٣٨٧و ١٣٨٩.
نفر اول دو دوره جشنواره کریمه اهل بیت (سلام الله علیها) سال ١٣٨٧ و ١٣٨٨.
نفر اول جشنواره ملی جوان ایرانی سال ١٣٨٩، نفر اول جشنواره آیات قرآن سال ١٣٩١.
نفر اول دو دوره جشنواره بین المللی قرآن کریم سال ١٣٨٧ و ١٣٨٨، نفر اول دو دوره جشنواره بین المللی غدیر تبریز در سال های ١٣٨٦ و ١٣٨٨.
نفر اول دو دوره جشنواره ملی پرتو حسن سال های ١٣٨٧ و ١٣٨٨، نفر اول جشنواره دو سالانه تولیدات حوزه هنری سال ١٣٨٨.
نفر اول جشنواره ملی سیره علوی نبوی سال ١٣٨٨، نفر اول جشنواره ملی فجر سال ١٣٨٩.
نفر اول جشنواره خوشنویسی رسول مهر سال ١٣٨٦، نفر اول جشنواره خوشنویسی اشکواره نینوا سال ١٣٨٧، نفر اول جشنواره خوشنویسی نسیم مهر سال ١٣٨٦.
نفر اول مسابقات حضوری نویسی دانشجویان بسیجی سال ١٣٨٨، نفر دوم جشنواره جشنواره بین المللی امام رضا (ع) سال ١٣٨٦.
نفر دوم جشنواره ملی کریمه اهل بیت (س) سال ١٣٨٦، نفر دوم جشنواره کشوری مشق عشق سال ١٣٨ ، نفر سوم جشنواره ملی طلیعه ظهور سال ١٣٨٨ از افتخارات استاد برجسته خط نسخ ایرانی و خط مُحَقَّق قرآنی است.

در پایان:
جا دارد که از دلسوزی، همراهی و راهنمایی اساتید معظم و ارجمند خود در تعلیم و تربیت و انتقال معلومات و تجربیات ارزشمند، در کنار برقراری رابطه صمیمی و دوستانه و ایجاد فضایی به دور از تشریفات، بر خود وظیفه میدانم در کسوت شاگردی از زحمات ارزشمند استاد مسعود نجابتی، استاد عبدالرسول یاقوتی و استاد ناصر طاووسی تقدیر و تشکر نمایم. از خداوند متعال برای این اساتید عزیزم، سلامتی، موفقیت و همواره شاگرد پروری را مسئلت دارم.

شاگرد شما، ابوالفضل رنجبران




© کلیه حقوق متعلق به صاحب اثر و پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.